Author(s): Sai Pathmanathan
Tłumaczenie Bogusław Malański; Planetarium im. Arego Sternfelda-Łódź oraz 47LO-Łódź. Uczniowie Jan Měšťan i Jan Kotek oraz nauczyciel Marek Tyle z Gimnazjum w Pisek w Czeskiej Republice wygrali w roku 2007 konkurs Złap Gwiazdę. Sai Pathmanathan opisuje projekt, który…
Częściowe zaćmienie Słońca
Dzięki uprzejmości Marka Tyle,
Jana Měšťana i Jana Kotek
Jan Měšťan interesuje się astronomią od kilku lat. Kiedy usłyszał o międzynarodowym astronomicznym konkursie Złap Gwiazdęw1, namówił swojego szkolnego kolegę, Jana Koteka do wzięcia w nim udziału. Przy pomocy nauczyciela fizyki oraz technologii informacyjnej, pana Marka, dwóch 15-letnich czeskich chłopców nie tylko przystąpiło do konkursu, ale również zostali jego zwycięzcami. Konkurs został zorganizowany przez: Europejską Organizację Badań Astronomicznych Półkuli Południowej – European Organisation for Astronomical Research in the Southern Hemisphere (ESO)w2 oraz Europejskie Towarzystwo Edukacji Astronomicznej – European Association for Astronomy Educationw3. Nagrodą w konkursie był tygodniowy pobyt w obserwatorium w La Silla Paranal w Chile zarządzanym przez ESO.
Projekt dotyczył obserwacji i badań zaćmienia Słońca, które miało miejsce 29 marca 2007 roku. Całkowita faza zaćmienia była widoczna tylko w Libii, Turcji i Rosji. W szkole zwycięzców, w Czeskiej Republice było widoczne tylko zaćmienie częściowe. Projekt dotyczył nie tylko dwóch amatorów astronomii, ale zainspirowana nim została cała szkoła; Gimnazjum w Pisku. Dwóch Janków dokonało krótkiego przeszkolenia kolegów ze swojej szkoły, po którym cała społeczność szkolna wzięła udział w obserwacji zaćmienia. Co więcej, jako część projektu, chłopcy postanowili przeprowadzić kilka naukowych doświadczeń w czasie zaćmienia Słońca.
Prezentacja
Their presentation on 14 March 2006
Image courtesy of Marek Tyle,
Jan M?š?an and Jan Kotek
Głównym celem projektu było zaangażowanie uczniów Gimnazjum w Pisek do obserwacji częściowego zaćmienia Słońca oraz do wymiany doświadczeń i spostrzeżeń, jakie zostały dokonane przez uczniów. W tym celu, 15 dni przed mającym nastąpić zaćmieniem autorzy projektu zapoznali swoich kolegów z zagadnieniem dokonując prezentacji. Prezentacja zawierała:
- Ogólne informacje o zaćmieniu Słońca (teoria, warunki, typy zaćmień, znaczenie zaćmień Słońca dla ludzi)
- Informacje na temat całkowitego zaćmienia Słońca, które miało nastąpić 29 marca
(obszar widoczności i czas trwania fazy całkowitego zaćmienia
- Szczegóły zaplanowanej obserwacji w Gimnazjum w Pisek (przyrządy, zasady bezpieczeństwa). Omówiono również szczegóły doświadczeń naukowych, jakie miały być przeprowadzone w czasie obserwacji zaćmienia (pomiar zaniku zmniejszania się jasności oraz temperatury)
- Jak zrobić filtr ochronny potrzebny do obserwacji zaćmienia
- Organizacja uczniowskiej obserwacji (były 644 chętnych; uczniów i nauczycieli).
Na koniec prezentacji każdy jej uczestnik otrzymał broszurkę informacyjną do rozprowadzenia między innych chętnych. Trzy tablice szkolne były poświęcone obserwacji zaćmienia Słońca.
Obserwacja
Ostatnie zaćmienie Słońca widoczne z obszaru Czeskiej Republiki miało miejsce 3 października 2005. Tego dnia pochmurne niebo przeszkadzało w obserwacji. Autorzy projektu mieli nadzieję, że zaćmienie Słońca w dniu 29 marca 2007 będzie lepiej widoczne oraz, że zgromadzą oni wieli użytecznych danych.
Autorzy projektu wybrali odpowiednie miejsce do obserwacji – taras. Zaplanowano różne obserwacje i metody włączając tak, jak; filtry słoneczne (wykonane z płyt do zdjęć rentgenowskich), lornetki, wyposażone w filtry, teleskopy, aparaty fotograficzne i przyrządy do mierzenia natężenia światła oraz temperatury.
Transmisja “na żywo” z
całkowitego zaćmienia w
holu szkoły
Dzięki uprzejmości Marka Tyle
, Jana Měšťana i Jana Kotek
Projekcja częściowego zaćmienia
Dzięki uprzejmości Marka Tyle,
Jana Měšťana i Jana Kotek
konstrukcja aparatury
Dzięki uprzejmości Marka Tyle,
Jana Měšťana i Jana Kotek
W dniu zaćmienia ranek był pochmurny, co zatroskało obserwatorów. Jednak o 9.15 przed południem niebo przejaśniło się i zaplanowane obserwacje zaćmienia przebiegały według planu. O 9.40, uczniowie zaczęli się zbierać na miejscu obserwacji. W holu szkoły ustawiony był monitor, na którym można było obserwować całkowite zaćmienie Słońca nadawane “na żywo” z Turcji.
Temperatura powietrza wynosiła około 11°C i wiał silny wiatr. Od czasu do czasu chmury przesłaniały Słońce. Z powodu nieprzewidywalnej pogody nie można było przeprowadzić wszystkich zaplanowanych eksperymentów (pomiar temperatury i spadek jasności oświetlenia). Autorzy projektu spędzili zatem więcej czasu pomagając w obserwacji; innym kolegom oraz jeszcze raz objaśniając, na czym polega zaćmienie Słońca. Mimo przeszkód ze strony pogody, wszyscy uczestnicy byli bardzo zadowoleni, ponieważ wiele się nauczyli.
Podziękowania
Jan Měšťan i Jan Kotek składają podziękowania dyrektorowi szkoły, panu Petrovi Picha za umożliwienie obserwacji. Podziękowania należą się również panu Jakubowi Cenek, który pomógł w tłumaczeniu projektu na język angielski. Następne podziękowania autorzy projektu składają panu Mgr Petrovi Jelinek – profesorowi Wydziału Fizyki Uniwersytetowi Południowych Czech w Czeskich Budziejowicach, który był konsultantem projektu. Pan Pavel Vajík pożyczył teleskop Proximus 100 oraz był bardzo wyrozumiały w czasie obserwacji i za to również autorzy projektu są wdzięczni.
Web References
- w1 – Dokładny opis projektu dostępny jest na stronie złap: www.eso.org/catchastar/cas2007/
- w2 – Aby dowiedzieć się więcej o pracy ESO, zobaczyć (oraz używać) zapierające dech zdjęcia astronomiczne, patrz www.eso.org
- w3 – Europejskie Towarzystwo Edukacji Astronomicznej (The European Association for Astronomy Education) promuje edukację astronomiczną na wszystkich poziomach w organizacjach europejskich: www.eaae-astro.org
- w4 – Aby poznać więcej szczegułów o pracy Bardzo Dużego Teleskopu i obserwatorium w Parana, patrz:
- Pierce-Price D (2006) Running one of the world’s largest telescopes. Science in School 1: 56-60. www.scienceinschool.org/2006/issue1/telescope
Institutions
Review
Artykuł ten to interesująca historia o przeprowadzeniu projektu z dziedziny astronomii przez uczniów gimnazjum; dwóch nastolatków. Uczniowie ci zarazili pasją obserwacji zaćmienia Słońca swoich kolegów szkolnych, jak i lokalną społeczność. To powinno zachęcić nauczycieli do rozważenia, jak lokalne nawet zjawiska przyrodnicze mogą być użyte w procesie edukacji, włączając w to zjawiska kulturowe, socjalne, jaki czysto naukowe eksperymenty.
Problemy z pogodą w czasie zaćmienia Słońca zdarzają się niestety często i dotyczą również profesjonalnych astronomów. Uczniowie, zatem mogli doświadczyć „prawdziwego astronomicznego rozczarowania”, co jest chlebem codziennym w badaniach naukowych.
Raport ten może być przydatny dla nauczycieli fizyki i astronomii, zwłaszcza, że jest on napisany w prosty i klarowny sposób.
License