Tłumaczenie Małgorzata Szmigielska. Kiedy czytasz gazetę, skąd wiesz, w co wierzyć? Ed Walsh poprowadzi ciebie i twoich uczniów przez grząski grunt nauki w mediach.
Selitbul / iStockphoto
Żyjemy otoczeni nauką – ale również pseudonauką. Skoro tylko nieliczni z nas czytają prace badawcze będące źródłem informacji „naukowych” pojawiających się w środkach masowego przekazu, skąd wiemy, w które z nich wierzyć? Dlaczego nie wszystkie medialne doniesienia dotyczące nauki są wiarygodne? Celem zaprezentowanego tu ćwiczenia lekcyjnego jest uświadomienie uczniom:
Zdjęcie dzięki uprzejmości
jaime.silva; źródło zdjęcia:
Flickr
Wskazanie jednej przyczyny z wielu prowadzącej do danego rezultatu, na przykład powstawania zmarszczek, może być trudne, szczególnie, jeśli możliwe do wyboru przyczyny są ze sobą powiązane. W badaniu naukowym wprowadzamy na raz tylko jedną zmianę. Nie musi to być wcale łatwe i wtedy trzeba pomyśleć, jak wytłumaczyć ewentualne wady naszego badania, albo trzeba rozważyć przeprowadzenie innego rodzaju badania.
Zdjęcie dzięki uprzejmości
venetia koussia; źródło zdjęcia:
Flickr
Wyjaśnij, że istnieją dwa główne typy badań, za pomocą których naukowcy mogliby szukać odpowiedzi na postawione pytanie – badanie obserwacyjne i badanie interwencyjne. Z badaniami obserwacyjnymi mamy do czynienia wtedy, kiedy naukowcy znajdują osoby, które już wprowadziły w swoje życie daną zmianę (np. osoby, które używają oliwy z oliwek).
Zdjęcie dzięki uprzejmości
Oliver Brunner; źródło zdjęcia:
pixelio.de
Wyjaśnij, że badania interwencyjne („eksperymentalne”) to takie badania, w których naukowcy kontrolują zmienne (np. danej osobie wprowadzają do diety oliwę z oliwek, a innej nie).
ilości oliwy z oliwek może
zapobiec powstawaniu
zmarszczek?
Zdjęcie dzięki uprzejmości
James Peacock; źródło zdjęcia:
Flickr
Wyjaśnij, że w 2001 przeprowadzono szczegółowe badanie naukowe dotyczące powstawania zmarszczek wśród mieszkańców Szwecji, Grecji i Australii. Uczniowie poznają teraz jego wyniki. W zależności od wieku i zdolności uczniów, możesz skorzystać z jednego (lub więcej) z poniższych sposobów:
Helene Souza; źródło zdjęcia:
pixelio.de
Redaktor gazety wyjaśnił, że potrzebny jest tekst, który w ciekawy sposób przedstawi czytelnikom, jak mogą korzystać z wakacyjnego słońca bez narażenia się na negatywne skutki promieni słonecznych. Usatysfakcjonowanie redaktora może być trudne, ponieważ źródłowa praca badawcza ma swoje wady i nie daje jasnej odpowiedzi. Teksty uczniów powinny być napisane dużą czcionką, na kartonach i powinny zostać wywieszone w sali.
wrw; źródło zdjęcia: pixelio.de
Możliwe, że niektórzy uczniowie będą zdania, że tego typu artykuły udostępniają pożyteczne informacje zaczerpnięte z suchej pracy badawczej szerszej grupie odbiorców. Inni mogą być zdania, że to nie jest takie proste, i że jeśli się chce mieć gładszą skórę w starszym wieku, trzeba robić trochę więcej niż tylko spożywać oliwę z oliwek. Jeszcze inni mogą twierdzić, że uproszczenie treści artykułu i pominięcie wszelkich zastrzeżeń w celu zwiększenia jego przystępności, spowodowało też to, że wprowadza on czytelnika w błąd.
Głosowanie przez podniesienie rąk – czy jeśli uczniowie zobaczyliby jutro w gazecie nagłówek „Badania naukowe dowodzą, że masło powoduje raka skóry”, uwierzyliby i natychmiast przestali jeść masło?
Celem tej pracy (br Purba et al., 2001) było zbadanie istnienia współzależności między spożywaniem różnego rodzaju produktów żywnościowych i składników pokarmowych a powstawaniem zmarszczek w miejscach wystawianych na znaczne ilości światła słonecznego.
Badanie obejmowało 4 grupy:
Grupa 1: 177 osób urodzonych w Grecji, ale obecnie mieszkających w Melbourne w Australii.
Grupa 2: 69 osób urodzonych w Grecji i zamieszkujących wiejskie tereny Grecji
Grupa 3: 48 Australijczyków o pochodzeniu angloceltyckim mieszkających w Melbourne
Grupa 4: 159 osób urodzonych i nadal mieszkających w Szwecji.
Osoby te uczestniczyły w badaniu Międzynarodowego Związku Nauk o Żywieniu „Zwyczaje żywieniowe w starszym wieku”, w którym analizie poddana została ich dieta i stan skóry.
Wyniki badania pokazały, że najmniej zmarszczek w miejscach wystawianych na słońce miały osoby z Grupy 4, a następnie z grupy 1, 2 i 3. Analiza danych i identyfikacja współzależności pod kątem grup produktów żywnościowych wskazały, że uszkodzenia skóry mogą być mniejsze u ludzi jedzących więcej warzyw, oliwy z oliwek, ryb i roślin strączkowych, przy niższym spożyciu masła, margaryny, nabiału i słodyczy.
Wysokie spożycie warzyw, roślin strączkowych i oliwy z oliwek wydawało się stanowić ochronę przed zmarszczkami, podczas gdy wysokie spożycie mięsa, nabiału i masła wydawało się mieć skutek odwrotny.
Badanie to pokazało, że powstawanie zmarszczek w miejscu wystawianym na działanie słońca u ludzi starszych, pochodzących z różnych grup etnicznych, może pozostawać pod wpływem rodzaju spożywanej żywności.
Angela Dowden 13/06/2006
Kiedy temperatura za oknem osiąga rekordowe wartości, ochrona skóry przed promieniami słonecznymi to podstawa. Oto produkty żywnościowe, które mogą nam w tym pomóc…
Poprzez wprowadzenie kilku prostych zmian w diecie możesz wspomóc ochronę skóry przed poparzeniami, starzeniem się, a nawet rakiem. Rzecz jasna, jeśli jednocześnie używasz olejku do opalania, nosisz kapelusz i nie wychodzisz na słońce w najgorętszej porze dnia. Oto jak dieta może stać się dodatkowym filtrem ochrony przeciwsłonecznej.
Badanie naukowe przeprowadzone w Australii w 2001 pokazało, że oliwa z oliwek (w połączeniu z owocami, warzywami i roślinami strączkowymi) przynosi wymierne korzyści w postaci ochrony przed zmarszczkami. Jedz więcej oliwy z oliwek dodając ją do sosów sałatkowych albo maczając w niej chleb, zamiast smarować go masłem.
Zła Nauka (Goldacre, 2008), to tytuł książki (ang. Bad Science, tytuł polskiego wydania: Lekarze, naukowcy, szarlatani. Od przerażonego pacjenta do świadomego konsumenta, Wydawnictwo Helion 2011), rubryki w dzienniku The Guardian i strony internetowejw3 by Ben Goldacre, wielokrotnie nagradzanego pisarza i prezentera specjalizującego się w wyjaśnianiu budzących wątpliwości twierdzeń naukowych, które słyszymy od siejących panikę dziennikarzy, niegodnych zaufania przedstawicieli rządu, nieuczciwych korporacji farmaceutycznych, specjalistów od PR i szarlatanów. Książka promuje zdrowy sceptycyzm jako sposób na wykrycie potężnego i skutecznego wykorzystywania nauki oraz jej niewłaściwego wykorzystywania i nadużywania.
Ed Walsh, doradca naukowy w Cornwall Learning, posłużył się ośmioma omówionymi w książce przypadkami do przeprowadzenia zajęć lekcyjnych, których celem było rozbudzenie ciekawości uczniów (w wieku 14-16 lat) oraz zachęcenie ich do samodzielnego myślenia i posługiwania się podejściem prezentowanym w Bad Science. Aby pobrać pozostałe materiały dydaktyczne, wejdź na stronę Bad Science for Schoolsw4.
Artykuł nieodpłatnie dostępny tutaj: www.jacn.org/cgi/reprint/20/1/71.pdf
Więcej darmowych zdjęć do wykorzystania można znaleźć na Flickr (www.flickr.com) ) i na niemieckiej stronie Pixelio (www.pixelio.de).
Szerszy przegląd wolnodostępnych baz zdjęć do wykorzystania na lekcji dostępny w:
Science in School (2006) Free image databases. Science in School 1: 87. www.scienceinschool.org/2006/issue1/web
Hayes E (2011) Review of Bad Science. Science in School 18. www.scienceinschool.org/2011/issue18/badscience