Μετάφραση από την Αιμιλία Ξανθοπούλου (Emily Xanthopoulos). Όταν διαβάζετε την εφημερίδα, πως ξέρετε τι να πιστέψετε; Ο Ed Walsh καθοδηγεί εσάς και του μαθητές σας μέσα από το ναρκοπέδιο της επιστήμης στα μέσα μαζικής ενημέρωσης.
Selitbul / iStockphoto
Η επιστήμη είναι παντού τριγύρω μας – το ίδιο όμως είναι και η ψευδοεπιστήμη. Λίγοι από εμάς διαβάζουν τις πρωτότυπες ερευνητικές εργασίες που υπάρχουν πίσω από κάθε ‘επιστημονική’ ιστορία, και έτσι πως μπορούμε να γνωρίζουμε τι να πιστέψουμε; Και γιατί δεν είναι αξιόπιστες όλες οι ιστορίες για την επιστήμη στα μέσα μαζικής ενημέρωσης; Αυτή η σχολική δραστηριότητα έχει σαν σκοπό να διδάξει στου μαθητές:
Η εικόνα προσφέρθηκε από
jaime.silva; πηγή εικόνας:
Flickr
Είναι συχνά δύσκολο να καθορίσεις ποια από πολλές πιθανές αιτίες προκάλεσε το συγκεκριμένο αποτέλεσμα, όπως το ρυτίδιασμα του δέρματος, ειδικά αν μερικές από τις πιθανές αιτίες είναι αλληλένδετες. Σε μία επιστημονική μελέτη προσπαθούμε να αλλάξουμε μόνο ένα πράγμα κάθε φορά. Αυτό μπορεί μερικές φορές να είναι δύσκολο, και πρέπει να σκεφτούμε έναν τρόπο να συνυπολογίσουμε αυτό το μειονέκτημα, η να σκεφτούμε να διεξάγουμε ένα διαφορετικό είδος μελέτης.
Η εικόνα προσφέρθηκε από
venetia koussia; πηγή εικόνας:
Flickr
Εξηγήστε ότι υπάρχουν δύο είδη μελέτης που οι επιστήμονες θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν για να απαντήσουν σε αυτή την ερώτηση, μία παρατηρητική μελέτη και μία παρεμβατική μελέτη. Παρατηρητικές μελέτες έχουμε όταν οι επιστήμονες βρίσκουν ανθρώπους που έχουν ήδη φέρει στην ζωή τους την αλλαγή που μελετούν (π.χ. ποιος χρησιμοποιούσε ελαιόλαδο στην διατροφή του και ποιος όχι;).
Εξηγείστε ότι παρεμβατικές μελέτες (‘δοκιμές/πειράματα’) έχουμε όταν οι επιστήμονες ελέγχουν τις μεταβλητές (π.χ. εσύ θα χρησιμοποιήσεις ελαιόλαδο στην διατροφή σου, αλλά αυτός όχι).
περισσότερου ελαιόλαδου
να σταματήσει τις ρυτίδες;
Η εικόνα προσφέρθηκε από
James Peacock; πηγή εικόνας:
Flickr
Εξηγήστε ότι το 2001 διεξάγει μία λεπτομερής επιστημονική μελέτη για το ρυτίδιασμα του δέρματος σε ανθρώπους που ζούσαν στην Σουηδία, Ελλάδα και Αυστραλία, και ότι θα μοιραστείτε μαζί τους τα πορίσματα. Ανάλογα με την ηλικία και την δυνατότητα των μαθητών, μπορείτε να το κάνετε αυτό με έναν (η περισσότερους) από τρεις τρόπους:
Helene Souza; πηγή εικόνας:
pixelio.de
Ο εκδότης έχει ξεκαθαρίσει ότι θέλουν κάτι ελκυστικό που να αφορά το πώς οι αναγνώστες μπορούν να απολαύσουν το καλοκαίρι χωρίς να προσβληθούν από αυτό. Το να κρατήσεις τον εκδότη ευχαριστημένο μπορεί να αποδειχθεί δύσκολο γιατί η έρευνα έχει αδυναμίες και δεν δίνει μία σαφή απάντηση. Τα κομμάτια του κειμένου θα πρέπει να γραφτούν με μεγάλα γράμματα σε χρωματιστό χαρτί κατασκευών και να εκτεθούν γύρω στην αίθουσα
wrw; πηγή εικόνας: pixelio.de
Μερικοί μαθητές μπορεί να νομίζουν ότι οι ειδήσεις κάνουν προσιτή σε ένα ευρύ κοινό την καλή συμβουλή που προέρχεται από μια μάλλον στεγνή ερευνητική εργασία. Άλλοι μπορεί να αισθάνονται ότι δεν είναι τόσο απλό, και αν θέλεις πιο λείο δέρμα στα γηρατειά σου θα πρέπει να κάνεις κάτι περισσότερο από το να καταναλώνεις ελαιόλαδο. Μερικοί μπορεί να αισθάνονται ότι απλοποιώντας την ιστορία για να την κάνεις πιο προσιτή, και παραλείποντας τις προειδοποιήσεις, την έχει κάνει επίσης παραπλανητική.
Κάντε μια ψηφοφορία με ανάταση των χεριών – για το αν οι μαθητές έβλεπαν αύριο στην εφημερίδα τον τίτλο, ‘Επιστημονική μελέτη δείχνει ότι το βούτυρο προκαλεί καρκίνο του δέρματος’, θα σταματούσαν αμέσως να τρώνε βούτυρο;
Αυτή η μελέτη (br Purba et al., 2001) συστάθηκε για να δούμε αν υπάρχει συσχετισμός ανάμεσα στην πρόσληψη διαφόρων τροφών και θρεπτικών ουσιών και το ρυτίδιασμα του δέρματος σε μέρη με σημαντική ηλιοφάνεια.
Η μελέτη περιελάμβανε τέσσερις ομάδες:
Ομάδα 1: 177 άτομα που γεννήθηκαν στην Ελλάδα αλλά τώρα ζουν στην Μελβούρνη της Αυστραλίας
Ομάδα 2: 69 άτομα που γεννήθηκαν στην Ελλάδα και ζουν στην αγροτική Ελλάδα
Ομάδα 3: 48 Άγγλο-Κέλτες Αυστραλούς που ζουν στην Μελβούρνη
Ομάδα 4: 159 άτομα που γεννήθηκαν και ακόμη ζουν στην Σουηδία.
Όλοι αυτοί συμμετείχαν στην μελέτη της Διεθνούς Ένωσης Διατροφικών Επιστημών ‘Διατροφικές συνήθειες στην μετέπειτα ζωή’ όπου καταγράφηκαν οι διατροφικές τους προσλήψεις και αξιολογήθηκε το δέρμα τους.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η Ομάδα 4 είχε το λιγότερο ρυτίδιασμα του δέρματος σε μία τοποθεσία με μεγάλη έκθεση στον ήλιο, ακολουθούμενη από τις ομάδες 1, 2 και 3. Η ανάλυση των δεδομένων και ο προσδιορισμός συσχετισμών με ομάδες τροφίμων έδειξε ότι μπορεί να υπάρχει λιγότερη βλάβη του δέρματος σε ανθρώπους με μεγαλύτερη πρόσληψη λαχανικών, λαδιού, ψαριών και οσπρίων, και μικρότερες προσλήψεις βουτύρου και μαργαρίνης, γαλακτοκομικών προϊόντων και προϊόντων ζάχαρης.
Οι μεγάλες προσλήψεις λαχανικών, οσπρίων και λαδιού φαινόταν να προσφέρουν προστασία ενάντια στο ρυτίδιασμα ενώ η υψηλή πρόσληψη κρέατος, γαλακτοκομικών και βουτύρου φαινόταν να έχει το αντίθετο αποτέλεσμα.
Αυτή η μελέτη δείχνει ότι το ρυτίδιασμα του δέρματος σε ηλικιωμένους ανθρώπους με διάφορες εθνικότητες σε μία περιοχή με ηλιοφάνεια μπορεί να επηρεαστεί από τα είδη των τροφίμων που καταναλώνονται.
Από την Angela Dowden 13/06/2006
Με θερμοκρασίες που εκτινάζονται ραγδαία σε επίπεδα ρεκόρ, είναι ζωτικής σημασίας να προστατεύσεις τον εαυτό σου από τις ακτίνες του Ήλιου. Ορίστε οι τροφές που μπορούν να βοηθήσουν...
Κάνοντας μερικές απλές αλλαγές στην διατροφή σου, μπορείς να βοηθήσεις το δέρμα σου να προστατευτεί από το ηλιακό έγκαυμα, την γήρανση και ακόμα και τον καρκίνο. Φυσικά, χρειάζεται να συνεχίσεις να βάζεις το αντηλιακό σου,να φοράς καπέλο και να κάθεσαι στην σκιά κατά την διάρκεια της μεγάλης ζέστης μέσα στην ημέρα, αλλά να πως μπορείτε να πάρετε μερικούς από τους SPF σας [παράγοντες ηλιακής προστασίας] στο πιάτο...
Μία αυστραλιανή μελέτη το 2001 βρήκε ότι το ελαιόλαδο (σε συνδυασμό με τα φρούτα, τα λαχανικά και τα όσπρια) πρόσφεραν σημαντική προστασία ενάντια στο ρυτίδιασμα του δέρματος. Φάτε περισσότερο ελαιόλαδο, χρησιμοποιώντας το στις σάλτσες σαλάτας η βουτώντας το ψωμί μέσα σε αυτό, και όχι βούτυρο.
Η Κακή Επιστήμη (Bad Science) είναι ένα βιβλίο (Goldacre, 2008), μία στήλη εφημερίδας στην The Guardian και μία ιστοσελίδαw3 του Ben Goldacre, ενός βραβευμένου συγγραφέα και εκφωνητή ειδήσεων που ειδικεύεται στο να ξεμπλέκει αμφισβητήσιμους επιστημονικούς ισχυρισμούς που γίνονται από δημοσιογράφους που σπέρνουν πανικό, από αμφιβόλου φήμης κυβερνητικές αναφορές, από κακόβουλες φαρμακευτικές εταιρείες και από αγύρτηδες. Προάγει έναν υγιή σκεπτικισμό ως μέσο εντοπισμού ισχυρών και αποτελεσματικών χρήσεων της επιστήμης καθώς και της κακομεταχείρισης και κατάχρησης της.
Ο Ed Walsh, επιστημονικός σύμβουλος στο Cornwall Learning (Κέντρο Μάθησης της Κορνουάλης), πήρε οκτώ υποθέσεις από το βιβλίο και τις μετέτρεψε σε μαθήματα για να συναρπάσει του μαθητές (ηλικίες 14-16) και για να τους ενθαρρύνει να σκέφτονται μόνοι τους και να χρησιμοποιούν την προσέγγιση της Κακής Επιστήμης. Για να κατεβάσετε το υπόλοιπο εκπαιδευτικό υλικό, επισκεφτείτε την ιστοσελίδαw4 της Κακής Επιστήμης για τα Σχολεία.
Αυτό το άρθρο διατίθεται δωρεάν εδώ: www.jacn.org/cgi/reprint/20/1/71.pdf
Για να βρείτε ελεύθερα διαθέσιμες φωτογραφίες για να χρησιμοποιήσετε, δοκιμάστε το Flickr (www.flickr.com) και την Γερμανική ιστοσελίδα Pixelio (www.pixelio.de).
Για μια πιο εκτενή λίστα με δωρεάν βάσεις δεδομένων φωτογραφιών για μαθήματα θετικών επιστημών, δείτε το:
Science in School (2006) Free image databases. Science in School 1: 87. www.scienceinschool.org/2006/issue1/web
Hayes E (2011) Review of Bad Science. Science in School 18. www.scienceinschool.org/2011/issue18/badscience