• About Science in School
  • About EIROforum
  • Submit an article
Science in School
Science in School
  • Understand
    • Recent research and science topics
      • Astronomy / space
      • Biology
      • Chemistry
      • Earth science
      • Engineering
      • General science
      • Health
      • History
      • Mathematics
      • Physics
      • News from the EIROs
      • Science and society
  • Inspire
    • People, events and resources
      • Advertorials
      • Career focus
      • Competitions and events
      • Education focus
      • Resource reviews
      • Science and society
      • Science miscellany
      • Scientist profiles
      • Teacher profiles
  • Teach
    • Activities and projects
      • Astronomy / space
      • Biology
      • Chemistry
      • Earth science
      • Engineering
      • General science
      • Health
      • History
      • Mathematics
      • Physics
      • Science and society
  • Archive
  • Login
  • Contact
Zalecane dla uczniów w wieku::
16-19
Issue 23
 -  31/08/2012

Interpłeć: poza normą

Nina Notman

Tłumaczenie: Anna Dutka.

Mężczyzna czy kobieta? Z jakimi kwestiami borykają się dzieci, w przypadku których odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna? Badacze Eric Vilain i Melissa Hines starają się znaleźć odpowiedzi na niektóre pytania.


Zdjęcie dzięki uprzejmości
AnonMoos; źródło zdjęcia:
Wikimedia Commons

"Chłopczyk czy dziewczynka?" To często pierwsze pytanie, które pada po urodzeniu dziecka i przyjmuje się, że odpowiedź na nie jest prosta. Chromosomy XY = jądra i penis = chłopczyk; chromosomy XX = jajniki i pochwa = dziewczynka. Jednak nie zawsze jest to takie proste. Niektóre dzieci rodzą się z interpłcią, nie są w ani pełni mężczyzną, ani kobietą, raczej czymś pomiędzy.

Mogą na przykład posiadać zewnętrzne cechy kobiece, a ich wewnętrzna anatomia może być typowa dla mężczyzny. Mogą też mieć nie dające się jednoznacznie sklasyfikować genitalia: dziewczynka może mieć zauważalnie dużą łechtaczkę lub nie posiadać wejścia do pochwy, chłopczyk natomiast może urodzić się z wyraźnie małym penisem lub też z moszną przedzieloną w taki sposób, że przypomina wargi sromowe. Co więcej, niektóre dzieci rodzą się z mozaikowatością genową, co oznacza, że niektóre ich komórki posiadają chromosomy XX, a inne XY.

Dlaczego tak się dzieje? Istnieje wiele rodzajów interpłci i nie wszystko jeszcze w pełni rozumiemy. Genetyka oraz poziom hormonów w łonie matki w trakcie ciąży są dwoma znanymi czynnikami, które mają wpływ na płeć.


W mitologii greckie
Hermafrodyt, syn Hermesa i
Afrodyty, posiadał cechy
fizyczne obu płci

Zdjęcie dzięki uprzejmości
Lady Lever Art Gallery, Port
Sunlight Village, Wirral, UK;
public domain image

Aby zbadać jaką rolę w determinowaniu płci odgrywa genetyka, odpowiednie geny są modyfikowane i obserwowane pod kątem pojawienia się przewidywanej zmiany. Ze względów etycznych tego rodzaju eksperymenty nie mogą być przeprowadzane na ludziach i dlatego obiektem badań są zwierzęta. Profesor Eric Vilainw1, lekarz i genetyk na Uniwersytecie Kalifornijskim w Los Angeles w Stanach Zjednoczonych, zajmuje się badaniami w tej dziedzinie.

Kiedyś wierzono, że jeżeli ktoś posiadał chromosom Y, pewne geny z nim związane (znane jako geny męskie) sprawiały, że osobnik był płci męskiej. Jeżeli ktoś nie posiadał chromosomu Y, nie był płci męskiej i dlatego, z braku innych możliwości, był płci żeńskiej. Jednakże Eric i jego współpracownicy obalili tę teorię kiedy odkryli geny żeńskie - te, w których zakodowane są cechy charakterystyczne dla płci żeńskiej (Jordan, 2003). "Pokazaliśmy, że to, co determinuje płeć, to znacznie więcej niż tylko delikatna równowaga pomiędzy męskimi i żeńskimi genami," mówi Eric. Obecnie uważa się, że zaburzenia tej równowagi mogą mieć związek z niektórymi rodzajami interpłci.

Kolejną częstą przyczyną interpłci u dziewczynek jest brak równowagi hormonalnej w przypadku kiedy wada genetyczna powoduje, że nadnercze produkuje bardzo wysokie ilości testosteronu i innych hormonów męskich. Mówimy wtedy o zespole nadnerczowo-płciowym (ang. congenital adrenal hyperplasia CAH). Professor Melissa Hinesw2, która prowadzi badania nad tym zespołem na Uniwersytecie Cambridge w Wielkiej Brytanii wyjaśnia: "Testosteron powoduje, że łechtaczka rośnie i wygląda jak coś pomiędzy łechtaczką i penisem, a wargi sromowe łączą się i wyglądają jak coś pomiędzy wargami sromowymi i moszną."To schorzenie jest rozpoznawane przy urodzeniu i leczone, a dzieci wychowywane są jako dziewczynki. Leczenie składa się z normalizacji poziomu hormonów i często operacji powodowanej względami kosmetycznymi lub koniecznością skorygowania problemów z cewką moczową i wejściem do pochwy.

Względy psychologiczne

Pomimo tego, że leczenie kliniczne jest dostępne w większości przypadków interpłci, sytuacja jest dużo bardziej skomplikowana jeśli chodzi o kwestie psychologiczne i etyczne. Eric jest jednym z badaczy bardzo zaangażowanych w próby znalezienia lepszych sposobów radzenia sobie z przypadkami interpłci i zmiany ich postrzegania przez społeczeństwo.

"Rodzice przeżywają ogromny stres kiedy rodzi im się dziecko z niedającymi się jasno sklasyfikować organami płciowymi" wyjaśnia. Chęć "naprawienia" dziecka może prowadzić do operacji narządów płciowych w bardzo młodym wieku - często w pierwszym roku życia dziecka. Nie jest jednak powiedziane, że jest to najlepsze dla dziecka rozwiązanie. Istnieje możliwość, że dzieci te same nie zdecydowałyby się na leczenie. Dzieci urodzone z interpłcią, kiedy dorastają, borykają się z problemem wstydu i ukrywania swojej przypadłości. "Wielu pacjentów z interpłcią, których spotykam, dowiedziało się o tym, co się z nimi stało, dopiero w późnym okresie dojrzewania i często są wściekli na swoje rodziny za ochranianie ich." Wcześnie przeprowadzone operacje mogą mieć również wpływ na funkcje seksualne w późniejszym życiu.


Zdjęcie dzięki uprzejmości
skynesher / iStockphoto

Czy w takim razie lepiej byłoby nie ingerować w naturę? "Na prawdę nie wiemy" mówi Eric. "Istnieje jedynie bardzo niewielka grupa pacjentów, którzy nie zostali zoperowani, więc nie wiemy jak wyglądałoby życie z niedającymi się sklasyfikować narządami płciowymi, być może nastręczałoby również problemy natury psychologicznej."

Co z poczuciem przynależności do danej płci: czy dzieci urodzone z interpłcią mają problemy ze stwierdzeniem do której płci naprawdę przynależą? Eric odpowiada, że nie. "Większość ludzi z interpłcią, których znam identyfikuje się z jedną płcią."

Zachowanie


Zdjęcie dzięki uprzejmości
*pinkpooch*; źródło zdjęcia:
Flickr

Tymczasem Melissa stara się dowiedzieć jaki wpływ na zachowanie płci ma zespół nadnerczowo-płciowy (CAH) - w jaki sposób zachowanie dzieci z interpłcią różni się od przejawianego przez typowe dziewczynki i chłopców - w późniejszych etapach życia. "Zarówno nasz, jak i inne zespoły badawcze zaobserwowały, że sposób, w jaki bawią się dziewczynki z zespołem nadnerczowo-płciowym różni się od zachowania innych dziewczynek," wyjaśnia Melissa. Zespół badawczy dokonuje oceny zabawek jakie wybierają dziewczynki w wieku od trzech do ośmiu lat, które były leczone na CAH zaraz po urodzeniu. "Większość dziewczynek wybiera lalki zamiast samochodów czy pistoletów. Chłopcy sięgają raczej po samochody i broń. Jednak dziewczynki z zespołem CAH dokonują mniej jednoznacznych wyborów. Przejawiają większe zainteresowanie typowo chłopięcymi niż typowo dziewczęcymi zabawkami.

To doświadczenie związane z zespołem CAH jest częścią większego badania przeprowadzanego przez Melissę nad rozwojem płci u dzieci. "Dlaczego dziewczynki i chłopcy lubią inne zabawki? Dlaczego dzieci bawią się w grupach z innymi dziećmi o tej samej płci? Dlaczego chłopcy są bardziej, nazwijmy to, brutalni i częściej rozrabiają niż dziewczynki?" - to tylko niektóre pytania, na które Melissa stara się znaleźć odpowiedź. Jako narzędzie w tym badaniu wybrała porównywanie zachowania podczas zabawy z poziomem hormonów u matki podczas ciąży.


Struktura chemiczna
testosteronu, głównego
hormonu męskiego

Zdjęcie dzięki uprzejmości
NEUROtiker; źródło zdjęcia:
Wikimedia Commons

Pomiędzy 8 i 24 tygodniem ciąży męskie płody produkują falę testosteronu i, pomijając niewielki przypływ tego hormonu po urodzeniu, jego poziom pozostaje mniej więcej taki sam aż do okresu dojrzewania. Podczas badania, w którym uczestniczyło 14 000 dzieci, Melissa odkryła, że matki z wyższym poziomem testosteronu podczas ciąży częściej miały dziewczynki, które przejawiały więcej cech męskich w granicach normy, oraz że matki z niższym poziomem testosteronu częściej miały dziewczynki o mniejszej ilości cech męskich.

Obserwacyjne podejście Melisy pozwala na bezpośrednie badanie ludzi w przeciwieństwie do genetycznego podejścia Erica, którego stanowi uzupełnienie. Eric ma nadzieję, że badania jego i innych naukowców nad przypadkami interpłci doprowadzą w końcu do ułatwienia życia tym, którzy nie mieszczą się w przyjętych przez społeczeństwo parametrach normalności. "Poczuję się szczęśliwy jeśli uda mi się osiągnąć cel jakim jest przekazanie opinii publicznej, że wszystkie te warianty rozwoju seksualnego, orientacji seksualnej i poczucia przynależności do danej płci są naturalnymi wariantami i jeśli przez zrozumienie tego faktu wszystkie one zostaną przez społeczeństwo zaakceptowane."

Determinacja płci u myszy



Naukowcy z Europejskiego Laboratorium Biologii Molekularnej (European Molecular Biology Laboratory (EMBL)w4) i brytyjskiego Narodowego Instytutu Badań Medycznych (National Institute for Medical Research)odkryli, że jeżeli gen Foxl2 zlokalizowany na nieodpowiadającym za płeć chromosomie jest wyłączony, komórki w jajnikach dorosłych myszy płci żeńskiej zamieniają się w komórki normalnie znajdywane w jądrach.

Tradycyjnie przyjmowano, że ścieżka rozwoju prowadząca do ukształtowania osobnika płci żeńskiej - wykształcenie jajników oraz innych cech charakterystycznych dla osobnika żeńskiego - była skutkiem braku: jeżeli zarodek posiadał gen zwany Sry zlokalizowany na chromosomie Y, rozwijał się w osobnika płci męskiej; jeżeli nie posiadał go, żeńskiej. Jednak, jak odkrył Mathias Treier i jego zespół, u dorosłych zwierząt to męska ścieżka rozwoju musi być aktywnie hamowana.

"Jesteśmy zaskoczeni tymi wynikami," mówi Mathias. "Kiedy wyłączyliśmy gen Foxl2 w jajnikach myszy płci żeńskiej spodziewaliśmy się, że przestaną one wytwarzać oocyty. Doszło jednak do znaczniej dramatyczniejszych zmian: niektóre komórki odpowiedzialne za wspomaganie rozwoju komórek jajowych przejęły cechy charakterystyczne dla komórek normalnie wspomagających rozwój plemników, a produkujące hormony komórki charakterystyczne dla danej płci z żeńskich zmieniły się w typowo męskie."

Odkrycia te będą miały szeroki wachlarz skutków w medycynie rozrodu i mogą być wykorzystane w terapii dzieci z interpłcią.

Więcej szczegółów można uzyskać on line w iwywiadzie z Mathiasem Teieremw5 i w publikacji (Uhlenhaut et al., 2009).

EMBL jest członkiem EIROforumw6, wydawcą Science in School.

Podziękowania

Artykuł ten powstał w oparciu o wywiady udzielone przez profesora Erica Vilaina i profesor Melissę Hines redaktorom Nauki w Szkole, dr Eleanorze Haynes i dr Marlenie Rau. Niektóre materiały zostały również zaczerpnięte z wykładu Melissa Hines’w3. Wykład i wywiady miały miejsce podczas konferencji "Różnice pomiędzy płciami - od biologii do zachowania" (‘The Difference between the Sexes – from Biology to Behaviour’), w Europejskim Laboratorium Biologii Molekularnej (European Molecular Biology Laboratory - EMBL) w Heidelbergu w Niemczech.

 

Bibliografia

  • Jordan BK (2003) Wnt4 overexpression disrupts normal testicular vasculature and inhibits testosterone synthesis by repressing steroidogenic factor 1/β-catenin synergy. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 100(19): 10866–10871.
  • Uhlenhaut NH et al. (2009) Somatic sex reprogramming of adult ovaries to testes by FOXL2 ablation. Cell 139:6, 1130-1142.

Źródła internetowe

  • w1 – Więcej informacji na temat badań Erica Vilaina i jego zespołu na stroni Gender Center.
  • w2 – Więcej informacji na temat badań Melissy Hines na stronie University of Cambridge.
  • w3 – video z wykładu Melissy Hines.
  • w4 – EMBL (Europejskie Laboratorium Biologii Molekularnej) to wiodące w Europie laboratorium zajmujące się podstawowymi badaniami w dziedzinie biologii molekularnej, z siedzibą główną w Heidelbergu w Niemczech.
  • w5 – Mathias Treier omawiający swoje badanie determinacji płci u myszy.
  • w6 – Forum EIRO to efekt współpracy ośmiu największych europejskich naukowych międzyrządowych organizacji badawczych, które poprzez łączenie swoich zasobów, zaplecza i ekspertyzy wspierają europejską naukę w dążeniu do osiągnięcia jej pełnego potencjału. Jako formę dotarcia do szerokiego grona odbiorców oraz działalność edukacyjną EIROforum wydaje Science in School.

Materiały dodatkowe

  • Więcej informacji na temat interpłci oraz jej etycznych i fizjologicznych konsekwencji można znaleźć na stronie Intersex Society of North America.
  • Strona Instytutu Medycznego Howarda Hughesa (the Howard Hughes Medical Institute; HHMI) oferuje interaktywne ćwiczenie do badania płci i poczucia przynależności do płci w kontekście badań kobiet sportowców.
    • Strona HHMI Biointeractive udostępnia serię wykładów na temat determinacji płci, wygłoszonych przez specjalistów z tej dziedziny to studentów szkół średnich. Na stronie można znaleźć również animacje związane z wykładami do pobrania.

  • Na stronie Anneberg Learner można przeczytać zapis kolejnego wykładu Erica Vilaina, który może stanowić materiał do wykorzystania dla nauczycieli.

Autor

Dr Nina Notman jest pisarką naukową i redaktorką. Po obronie doktoratu z syntetycznej chemii organicznej na Uniwersytecie w Bristolu w Wielkiej Brytanii rozpoczęła karierę wydawniczą zarządzając procesami recenzenckimi w kilku czasopismach brytyjskiego Królewskie Towarzystwa Chemicznego. Następnie zajęła się dziennikarstwem naukowym pracując nad sztandarowym pismem Towarzystwa jakim jest Świat Chemii (Chamistry World). Na początku 2012 roku Nina odeszła z czasopisma i rozpoczęła pracę na własną rękę.

CC-BY-NC-ND
Log in to post a comment

Issues

  • Current issue
  • Archive

Tools

  • Download article (PDF)
  • Print
  • Share

Recenzja

Interpłeć oraz fenotyp płciowy nie są częstym przedmiotem dyskusji ani w szkole, ani też na bardziej ogólnym forum ze względu na atmosferę zażenowania i wstydu, która często nie pozwala poruszać kwestii płciowych patologii.

Artykuł ten, powstały na bazie wywiadów przeprowadzonych z dwojgiem badaczy zajmujących się tym tematem, przybliża czytelnikowi ten trudny temat za pomocą jasnego języka i kładzie nacisk na jego niektóre naukowe i społeczne aspekty. Należy zaznaczyć, że ze szczególną pieczołowitością omówione są psychologiczne względy związane z interpłcią oraz kwestie związane z terapią i wychowaniem dzieci z tą przypadłością.

W artykule zwrócono uwagę na fakt, że status i podejście do przypadków interpłci budzi wiele kontrowersji. Z tego względu temat ten może z pożytkiem być wykorzystany w klasowych dyskusjach, szczególnie z uczniami liceum. Temat byłby szczególnie adekwatny na lekcjach biologii (np. dotyczących rozmnażania człowieka) oraz edukacji seksualnej czy WOSu. Dyskusja mogłaby obejmować wiele społecznych, kulturowych, bioetycznych czy prawnych aspektów, prawa i obowiązki rodziców dzieci z interpłcią, zasadę autonomii pacjentów wobec leczenia oraz kwestię społecznej akceptacji ludzi z interpłcią.

Możliwe pytania sprawdzające rozumienie:

  1. Które z wymienionych czynników nie jest wspomniany w artykule jako ten, który wpływa na rozwój płciowy człowieka?
    1. chromosomy X i Y
    2. męskie i żeńskie geny
    3. wystawienie na wpływa alkoholu podczas ciąży
    4. poziom hormonów podczas ciąży
  2. Tematem badań Melissy Hines jest:
    1. zachowanie podczas zabawy chłopców z zespołem CAH
    2. zachowanie podczas zabawy dziwczynek z zespołem CAH
    3. rola genów w rozwoju płciowym
    4. zachowanie podczas zabawy kobiet w ciąży

Co więcej, źródła internetowe udostępniają nie tylko informacje i materiały odpowiednie dla uczniów szkół średnich, ale również dużo szerszy zakres informacji dotyczących badań i podejścia do przypadków interpłci.

Artykuł będzie wyjątkowo pomocny dla nauczycieli szkół ponadgimnazjalnych którzy są zainteresowani zrozumieniem tego jakże często przemilczanego zjawiska i promowaniem lepszego zrozumienia i społecznej akceptacji ludzi w interpłcią.

Giulia Realdon, Włochy
Biologia, Edukacja seksualna, Rozmnażanie człowieka

Zalecane dla uczniów w wieku::
16-19

Artykuły nawiązujące

  • Na pomoc dzikim zwierzętom
  • Pomiary nieba z użyciem smartfona
  • Żonglując karierą: nauki ścisłe i nauczanie w Niemczech
  • Wzrok skierowany w dal, nogi na ziemi: wywiad z Timem Huntem
  • Zmrożona nauka

Login / My account

Create new account
Forgot password


Contact us

Please contact us via our email address editor@scienceinschool.org.

  • More contact details

Get involved

  • Submit an article
  • Review articles
  • Translate articles

Support Science in School


EIROforum members:
CERN European Molecular Biology Laboratory European Space Agency European Southern Observatory
European Synchrotron Radiation Facility EUROfusion European XFEL Institut Laue-Langevin


EIROforum
Published and funded by EIROforum


  • About Science in School
  • About EIROforum
  • Imprint
  • Copyright
  • Safety note
  • Disclaimer
  • Archive
  • Donate
  • Contact
  • Facebook
  • Twitter
ISSN 1818-0361

CERN
European Molecular Biology Laboratory
European Space Agency
European Southern Observatory
European Synchrotron Radiation Facility
EUROfusion
European XFEL
Institut Laue-Langevin
EIROforum

Published and funded by EIROforum
  • About Science in School
  • About EIROforum
  • Imprint
  • Copyright
  • Safety note
  • Disclaimer
  • Archive
  • Donate
  • Contact
  • Facebook
  • Twitter
ISSN 1818-0361