Επιστήμονες στη δουλειά – Scientists@work Teach article

Μετάφραση Βαγγέλης Κολτσάκης (Vangelis Koltsakis). Το να διδάσκετε επιστήμη στην τάξη είναι ωραίο, αλλά δεν θα ήταν θαυμάσιο να αφήσετε τους μαθητές σας να μάθουν μόνοι…

Όλες οι εικόνες δημοσιεύονται
με την άδεια του VIB

Με τον τρόπο που η επιστήμη διδάσκεται στο σχολείο, συχνά περιοριζόμαστε σε θεωρητικές εξηγήσεις. Ωστόσο, πειράματα, ανακαλύψεις και έλεγχος νέων μεθόδων αποτελούν ένα κύριο κομμάτι της επιστημονικής πρακτικής. Αλλά ποιο σχολείο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης διαθέτει πλήρως εξοπλισμένο εργαστήριο, με σύγχρονα υλικά, εργαλεία και συμβουλευτική από ειδικούς; Η λύση μπορεί να φαίνεται προφανής, αλλά είναι μοναδική στην Ευρώπη: πάρτε μια ομάδα από νεαρούς και τον δάσκαλό τους να δουλέψουν σε ένα επαγγελματικό εργαστήριο, όπου επιστήμονες θα τους ενσωματώσουν στο ημερήσιο πρόγραμμα δουλειάς τους και θα τους εμπλέξουν στην έρευνά τους! Αυτή είναι η συνταγή του scientists@work.

Το πρόγραμμα στοχεύει σε μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (ηλικίας 14 και άνω) και στους εκπαιδευτικούς τους. Δίνεται έμφαση στην πρακτική εξάσκηση, στην επαφή με επαγγελματίες επιστήμονες, στην εμπλοκή με την έρευνα και σε μακρόχρονη αλληλεπίδραση.

Το πρότζεκτ

Διαλέξτε το δικό σας πρότζεκτ

Όλες οι εικόνες δημοσιεύονται
με την άδεια του VIB

Μια ομάδα αποτελούμενη από μέχρι και 15 μαθητές και το δάσκαλό τους έρχεται σε ένα ερευνητικό εργαστήριο για μια μέρα. Η επίσκεψη μπορεί να πραγματοποιηθεί σε ένα ινστιτούτο ερευνών, σε μια εταιρεία ή σε ένα πανεπιστημιακό ή κολεγιακό εργαστήριο της περιοχής Φλάντερς (Βέλγιο). Μπορεί να γίνει επιλογή από τη λίστα των συμμετεχόντων πρότζεκτς που υπάρχει στο δικτυακό τόποw1 του scientists@work. Όλα αυτά τα πρότζεκτς έχουν προταθεί από τους ίδιους τους επιστήμονες, που καλούν τους μαθητές για να ζήσουν την εμπειρία μιας μέρας στο εργαστήριο και για να πειραματιστούν μαζί τους. Αυτό προσφέρει στους μαθητές μια πολύ καλή εικόνα της έρευνας που πραγματοποιούν καθημερινά οι επιστήμονες.

Το Σεπτέμβριο του 2006, οι μαθητές μπορούσαν να επιλέξουν ανάμεσα σε 68 διαφορετικά πρότζεκτς. Μερικά παραδείγματα:

  • Έρευνα στη λεπτίνη, μια ορμόνη που ρυθμίζει το σωματικό βάρος
  • Πόσο ασφαλές είναι το νερό μας?
  • Αναζήτηση γενετικών ατελειών σε άτομα με διανοητική καθυστέρηση
  • Νανοσώματα: τόσο μικρά που δεν φαίνονται, αλλά με τεράστια επίδραση στην ιατρική επιστήμη
  • Μελέτη της αύξησης της παραγωγής σε γενετικά μεταλλαγμένα φυτά
  • Ρύπανση και υγεία: πρόκειται καθένας μας να αναπτύξει καρκίνο?
  • Το αίμα μας: ένας πλούτος πληροφοριών
  • Παρέμβαση RNA σε Caenorhabditiselegans: πως μπορεί να καθοριστεί η λειτουργία ενός γονιδίου?
  • Γονιδιακή ανάλυση με χρήση PCR
  • Γενετική Zebrafish: ψάχνοντας για νέες θεραπείες του καρκίνου
  • Τι μπορούμε να μάθουμε από τον εγκέφαλο της μύγας; Κάτι για το δικό μας εγκέφαλο?

Η ποικιλία των θεμάτων δίνει σε κάθε ομάδα την ευκαιρία να διαλέξει ένα πρότζεκτ που την ενδιαφέρει πραγματικά. Κάποια από τα πρότζεκτς εισάγουν τους μαθητές στις σύγχρονες τεχνολογίες, όπως γονιδιακή θεραπεία, παρέμβαση RNA και νανοσώματα.

Τα πρότζεκτς κατανέμονται σε διαφορετικές συμμετέχουσες ομάδες.

Μια μέρα στο εργαστήριο

Όλες οι εικόνες δημοσιεύονται
με την άδεια του VIB

Ενθουσιώδεις επιστήμονες δείχνουν τα κόλπα της δουλειάς τους σε μαθητές 14 ως 18 ετών και τους καθοδηγούν στα πρώτα τους βήματα στην επιστημονική έρευνα. Πραγματοποιούν μαζί πειράματα που οι επιστήμονες τα πραγματοποιούν στην καθημερινή τους εργασία. Αυτά τα πειράματα διαφέρουν από πρότζεκτ σε πρότζεκτ, ανάλογα με το θέμα. Μερικές τεχνικές εμφανίζονται σε αρκετά πρότζεκτς – τεχνικές όπως: PRC, ELISA, ηλεκτροφόρηση DNA και άλλα παρόμοια. Οι επιστήμονες-καθοδηγητές λένε στους νεαρούς σχετικά με τι ασχολείται το εργαστήριό τους και ειδικά για τις προσωπικές τους έρευνες. Συνήθως, ακολουθεί μια ξενάγηση.

Μια γραπτή έκθεση

Αργότερα, οι μαθητές πρέπει να υποβάλουν στους οργανωτές του scientists@work μια έκθεση σχετικά με την εργαστηριακή δουλειά τους στο VIB. Σε αυτήν την τελική έκθεση όλης της ομάδας, οι μαθητές πρέπει να εντάξουν την εργασία τους σε ένα κοινωνικό πλαίσιο και στο πλαίσιο τη προϋπάρχουσας έρευνας στο πεδίο καθώς και αυτής που διεξάγεται.

Οι νεαροί συχνά εργάζονται μερικές εβδομάδες για την τελική τους έκθεση. Μερικές φορές ξαναέρχονται σε επαφή με τους επιστήμονες με τους οποίους συνεργάστηκαν, για να συλλέξουν περισσότερες πληροφορίες. Ψάχνουν επίσης στο Διαδίκτυο για παραδείγματα ή για οδούς για περαιτέρω έρευνα. Επίσης τους ενθαρρύνουμε να έρθουν σε επαφές με ξένους επιστήμονες που διεξάγουν παρόμοιες έρευνες. Ο δικτυακός τόποςw1 του scientists@work παρουσιάζει σύντομα βιογραφικά επιστημόνων που διατίθενται να δώσουν στους μαθητές πληροφορίες για διάφορα ερευνητικά θέματα. Όταν η έκθεση υποβληθεί στο VIB, οι ομάδες αυτόματα συμμετέχουν σε διαγωνισμό.

Το τελικό γεγονός

Μια επιτροπή επιλέγει τις 10 καλύτερες εκθέσεις. Όλα τα μέλη της επιτροπής έχουν επιστημονικό υπόβαθρο και εμπλέκονται ενεργά στην επιστήμη και στην εκπαίδευση για τις επιστήμες, είτε ως εκπαιδευτικοί, είτε ως επιστήμονες είτε ως ειδικοί σε θέματα επιστημών. Αυτοί κρίνουν τις εκθέσεις, με επιστημονική ακρίβεια και διαύγεια. Επίσης, δίνουν προσοχή στην προσπάθεια που έγινε στην τάξη: είναι αυτή μια έκθεση με λόγια των μαθητών ή αντέγραψαν τις πληροφορίες από κάποια άλλη πηγή?

Οι 10 ομάδες που προκρίνονται, παρουσιάζουν τις εργασίες τους στο εντυπωσιακό Aula του Ghent University. Οι επιστήμονες που καθοδηγούσαν τους μαθητές, παρουσιάζουν τις ομάδες τους στο κοινό. Κάθε ομάδα παρουσιάζει στον εκθεσιακό χώρο ένα πόστερ σχετικά με το πρότζεκ της. Επίσης, έχει επτά λεπτά για να παρουσιάσει το πρότζεκ της με μια σύντομη παρουσίαση σε  PowerPoint και στο τέλος απαντά σε ερωτήσεις της επιτροπής. Αυτή η επιτροπή των ειδικών επιλέγει τρεις νικήτριες ομάδες από τις 10 του τελικού.

Βραβεία

Όλοι οι συμμετέχοντες παίρνουν ως αναμνηστικό ένα χρήσιμο σακίδιο. Επίσης, οι τρεις νικήτριες ομάδες, παίρνουν θαυμάσια βραβεία: το πρώτο βραβείο είναι ένα πενθήμερο ταξίδι στην Ιρλανδία, το δεύτερο βραβείο είναι ένα διήμερο ταξίδι στην περιοχή Ardennes του Βελγίου και το τρίτο βραβείο είναι ένα κουπόνι για βιβλία ή για CD. Όλα τα ταξίδια περιλαμβάνουν μια επίσκεψη σε μια εταιρεία βιοτεχνολογίας ή σε ένα ινστιτούτο ερευνών.

Το Scientists@work σε αριθμούς

Το πρότζεκτ ξεκίνησε το 2003-2004 με 37 επιστήμονες που επέβλεπαν 79 ομάδες (περίπου 800 μαθητές). Από τότε, το Scientists@work έχει αναπτυχθεί και στον τέταρτο κύκλο (2006-2007), 181 επιστήμονες προσέφεραν σε 181 ομάδες (σχεδόν 2000 μαθητές) μια μέρα στο εργασήριο.

Από τους δυο τελευταίους κύκλους φαίνεται ότι το Scientists@work έχει καθιερωθεί πλέον στο χώρο της εκπαίδευσης στη βιολογία στο Flanders.

Το μυστικό της επιτυχίας

Η επιτυχία της πρωτοβουλίας έγκειται στο συνδυασμό των δυο κύριων συστατικών: την πρακτική εμπειρία στο εργαστήριο και τον διαγωνισμό. Ο διαγωνισμός κινητοποιεί τους νεαρούς για να συμμετάσχουν και να κάνουν ότι καλύτερο μπορούν. Για πολλούς μαθητές, αυτό το πρόσθετο κίνητρο είναι ότι χρειάζεται για να εμπλακούν, ενώ η ευκαιρία για να χρησιμοποιήσουν εξοπλισμό υψηλής τεχνολογίας προξενεί μια αρχική γοητεία σε άλλους.

Μετά την εμπειρία στο εργαστήριο, οι μαθητές συζητούν για τα πειράματα και τις ιδέες τους μεταξύ τους, με τον εκπαιδευτικό και με τον επιβλέποντα επιστήμονα, επιχειρώντας (χωρίς απαραίτητα να το κατορθώνουν) επιστημονική ανάλυση. Αυτό αποδεικνύεται ότι είναι μια πολύ ισχυρή εμπειρία για υποκίνηση, που κεντρίζει το ενδιαφέρον των νέων ανθρώπων για την επιςτήμη με έναν τρόπο που είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθεί σε μια τυπική διδασκαλία στην τάξη.

Το Scientists@work δεν αποτελεί μόνο μια διδακτική εμπειρία για τους νεαρούς, αλλά επίσης έναν εξαιρετικό τρόπο για να γεμίσουν με ενθουσιασμό οι εκπαιδευτικοί και οι επιβλέποντες επιστήμονες. Οι εκπαιδευτικοί το βλέπουν σαν έναν ιδανικό τρόπο για να παρακολουθήσουν ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα (μια ευκαιρία που δεν τους παρέχεται συχνά). Και οι επιστήμονες εντυπωσιάζονται από το ενδιαφέρον και την κινητοποίηση των ομάδων που τους επισκέπτονται.

Scientists@work = περισσότεροι επιστήμονες?

Στα δεκατέσσερά σου χρόνια, ίσως έχεις κάποια προτίμηση για κάποια κατεύθυνση σπουδών: επιστήμες, τεχνολογία, γλώσσες κλπ. Αλλά το αν πραγματικά επιλέξεις ένα επιστημονικό θέμα (βιολογίας) για να σπουδάσεις στο πανεπιστήμιο έιναι κάτι που θα φανεί στο μέλλον. Για έναν αριθμό μαθητών, η συμμετοχή στο Scientists@work ήταν το ερέθισμα για να επιλέξουν να σπουδάσουν βιολογία ή βιομηχανική. Η πλειοψηφία των συμμετασχόντων στο Scientists@work πιθανώς θα σπουδάσει κάτι διαφορετικό. Ακόμη κι έτσι, έχουν την εμπειρία του τι σημαίνει «να κάνεις επιστημονική έρευνα». Και αυτό είναι επίσης σημαντικό, γιατί μας βοηθά να γίνουμε πληροφορημένοι πολίτες, που αναγνωρίζουν την αξία της επιστημονικής έρευνας για την κοινωνία. Ακόμη και σήμερα, η έρευνα πολύ συχνά αυτοπεριορίζεται σε ψηλούς αδιαφανείς τοίχους και σε ελπιδοφόρα άρθρα στα νέα. Κατανοώντας το πως λειτουργούν τα κύτταρα και τα όργανα και το πως προκαλούνται οι ασθένειες και το πως αυτές μπορούν να θεραπευθούν, βοηθά τους νεαρούς να δουν τις επιστήμες της ζωής με τη σωστή προοπτική. Συγχρόνως, εμπλεκόμενοι με αυτά τα πράγματα για μια μέρα, οι μαθητές παρατηρούν επίσης ότι ο δρόμος του επιστήμονα δεν είναι πάντα στρωμένος με ροδοπέταλα.

Διαδίδοντας την ιδέα…

Αν θέλετε να ξεκινήσετε ένα αντίστοιχο πρότζεκτ στη χώρα σας, οι διοργανωτές του scientists@work προσφέρουν ευχαρίστως τις συμβουλές τους. Επικοινωνήστε με τον Sooike Stoops (sooike.stoops@vib.be).

 

Μελέτη περίπτωσης

Εικοσιτέσσερεις ενθουσιώδεις νέοι και οι εκπαιδευτικοί τους, από το σχολείο Heilige Familie του Sint Niklaas, προσκλήθηκαν στο Bayer CropSciences στην Astene (κοντά στην πόλη Ghent, στο Βέλγιο) για ένα πρότζεκτ του scientists@work σχετικά με την παρέμβαση RNA:  πως μπορούμε να ελέγξουμε γονίδια?’.

Οι οικοδεσπότες επιστήμονες ετοίμασαν μια πολύ καλή εισαγωγική επίδειξη με διαφάνειες, εξηγώντας τις αρχές της παρέμβαση RNA και παρουσιάζοντας τα πειράματα για το απόγευμα. Ακούσαμε κάποιες πληροφορίες σχετικά με το τι πραγματικά κάνει μια εταιρεία σαν την Bayer CropScience, Για την πρακτική εργασία, οι μαθητές χωρίστηκαν σε δυο ομάδες: 12 μαθητές στο εργαστήριο για πρώτη τους φορά απομόνωσαν DNA and RNA από φύλλα καπνού, και οι άλλοι 12 συγκεντρώθηκαν στο θερμοκήπιο για να μετρήσουν φαινότυπους αντοχής στο ψύχος, ανδρικής στειρότητας κλπ. Οι επιστήμονες της εταιρείας ήταν πολύ εξυπηρετικοί, απαντώντας σε όλες τις ερωτήσεις, αλλά και η ανταλλαγή εμπειριών των δυο ομάδων ήταν πολύ ενδιαφέρουσα

Τις επόμενες εβδομάδες, οι μαθητές εργάστηκαν σκληρά για να καταγράωουν σε χαρτί τις εμπειρίες τους. Χωρίς αμφιβολία, όλοι ενθουσιαστήκαμε όταν η εργασία μας κατατάχθηκε μέσα στις 10 πρώτες του scientists@work. Πολλές ώρες άγχους ακολούθησαν, στην προετοιμασία της παρουσίασης, αλλά και κατά την παρουσίαση και στις ερωτήσεις της επιτροπής, αλλά τα καταφέραμε: τελικά ήμασταν οι πρώτοι! Μεγάλη εμπειρία, και σίγουρα ένας τέλειος τρόπος για να αποκτήσουμε μια πραγματική εικόνα των επιστημόνων. Μερικοί από εμάς χρειαζόμασταν αυτό το σπρώξιμο για να πειστούμε για την επιλογή μας να συνεχίσουμε με σπουδές στις επιστήμες.

Lieve Ongena, εκπαιδευτικός


Web References

  • w1 – Όλες οι πληροφορίες σχετικά με το scientists@work είναι διαθέσιμες εδώ. Ο δικτυακός τόπος είναι στην Ολλανδική γλώσσα, αλλά μια περίληψη στην Αγγλική είναι διαθέσιμη εδώ.
    • Το Scientists@work είναι ένα σχολικό πρόγραμμα του VIB (Flanders Institute for Biotechnology).

Review

Αυτό το άρθρο περιγράφει μια θαυμάσια ιδέα και μια επιτυχή μέθοδο για να γνωρίσουν οι μαθητές μια πραγματική μέρα δουλειάς των σύγχρονων βιολόγων ερευνητών: μαθητές, συνοδευόμενοι από έναν εκπαιδευτικό, περνούν μια μέρα δουλεύοντας με έναν επιστήμονα ερευνητή σε ένα αυθεντικό περιβάλλον ερευνητικού εργαστηρίου. Είναι μια αποδοτική, αλλά και σχετικά απλή διαδικασία, και μπορεί να εφαρμοστεί σε οποιαδήποτε χώρα, ακόμη και με το μικρότερο ερευνητικό εργαστήριο βιολογίας.

Οι πληροφορίες που παρέχονται στο άρθρο μπορούν να εμπνεύσουν επιστήμονες ώστε να οργανώσουν παρόμοια πρότζεκτ σε άλλες επιστημονικά πεδία. Για παράδειγμα, καθηγητές χημικοί θα μπορούσαν να σκεφτούν προγράμματα στα οποία θα εμπλακούν φαρμακευτικές εταιρείες ή άλλα ανώτερα χημικά εργαστήρια. Επίσης, δείχνει πως μπορούν να αξιοποιηθούν οι διαγωνισμοί στην προσέλκυση του ενδιαφέροντος των μαθητών και στην κινητοποίησή τους για να συμμετέχουν σε πρότζεκτς που θα τους βοηθήσουν να μάθουν για την επιστήμη.

Πρότζεκτς σαν το scientists@work όχι μόνο βοηθά στο να προκληθεί το ενδιαφέρον νέων ανθρώπων για την επιστήμη και –ενδεχομένως- στη «στρατολόγηση» μελλοντικών επιστημόνων, αλλά δίνει επίσης έμφαση σε έναν αριθμό άλλων θεμάτων που σχερίζονται με την επιστημονική έρευνα, όπως: η πραγματική της αξία στη ζωή μας και η επίδρασή της στην κοινωνία, η φύση της ως προσπάθεια που απαιτεί επικοινωνία και συνεργασία ανάμεσα σε επιστήμονες διαφόρων χωρών, και το γεγονός ότι δεν αποτελεί ένα μυστικό που κρατιέται κρυφό από τη δημοσιότητα. Επιπρόσθετα, τέτοια πρότζεκτ ωφελούν τον κάθε εμπλεκόμενο: τους μαθητές, τους εκπαιδευτικούς και τους επιστήμονες ερευνητές.

Μιχάλης Χατζημάρκου, Κύπρος

License

CC-BY-NC-ND

Download

Download this article as a PDF